سال نو بر همه دوستان قدیمی و دنبال کننده گان عزیز مبارک

در پاسخ به اين سوال تنها بله يا خير كافي نيست، بايد رفت و ديد و كنكاش كرد. و من ديدم كه كوير با همه داشته هايش، همه نداشته هاي مرا به رخم كشيد و به من خنديد.

شايد فكر كنيد كه من شاعر شده ام و يا مجنون؛‌آري كوير مرا مجنون و سرگشته و حيران خود كرد، كوير مرا به خود وا داشت شايد اين نيز يكي از خصايص كوير باشد كه باعث مي شود آدمها در خودشان تعمل كنند.

سالهاست كه در بين مردم ما، دانشجويان، اساتيد و دست اندركاران علوم طبيعي از كوير به عنوان سرزميني تفتيده و بي آب و علف ياد مي شود و اين تعريف زشت، كريه و غلط ملكه ذهن ما شد و ما را از درك واقعي كوير وا داشت. در كل مي خواهم اين را بگويم كه كوير آني نيست که به من و تو فهمانده اند، كوير چيز ديگري است.

سرزمين ما ايران با داشتن كوير است كه همه چيز دارد و سرزميني غني و سرشار از نعمت هاي خدادادي است و اگر كوير نداشت ايران ما چيزي را كم داشت. كويري كه مي تواند در بودجه مملكت سهم آوري داشته باشد.  فقط بايد كمي به كوير بينديشيم و نياز هاي خودمان را از كوير برداشت كنيم. كمي بايد كوير را مديريت كرد.

كوير سرشار است از جذبه و جاذبه؛‌جذبه و جاذبه اي كه مي تواند از نظر اقتصادي، فرهنگي، توريستي، اشتغال و بهبود وضع معيشت كويرنشينان تاثيرگذار باشد، ما بايد كوير را باور كنيم.

در يك تعريف جامع و كامل كوير به سرزميني گفته مي شود با قابليت هاي فراوان، كه آنچنان تحت تاثير شديد نمك است كه گياهان زراعي (حتي پسته، خرما، جو و غيره كه نسبت به شوري زياد هم مقاومند) نمي توانند در آن برويند. اما ممكن است گياهان غير زراعي (مرتعي) ولي مقاوم به شوري و قليايي (مانند: گز، ني، خارشتري، اشنيان، گياه شور و غيره) بتوانند در آن برويند. كه در چنين شرايطي به آنها كويرها يا نمكزار هاي گياهدار گفته مي شود و در واقع همان مراتع كويري محسوب مي شوند. اما اگر مقدار نمك خاك از يك حدي تجاوز كند (43mmohs/cm Or 3%) ديگر هيچ گياهي حتي كياهان غير زراعي مقاوم به شوري هم نمي تواند در آن برويد. كه به اين كويرها، كويرهاي فاقد گياه يا كويرهاي واقعي مي گويند.

همين جا لازم مي دانم تا تعريف كوير را از بيابان جدا كنم با اين تعبير كه بيابان به يك سرزمين وسيع با خشك ترين اقليم در سطح كره زمين است، ولي كوير منطقه اي است تحت تاثير شديد نمك و در انواع آب و هواي خشك (نيمه خشك، خشك و بياباني) هر كجا كه عوامل براي تشكيل آن فراهم باشد هم به طور طبيعي و هم توسط انسان، در سطحي بسيار وسيع تا سطحي بسيار كوچك بوجود آمده و مي آيد. در واقع كوير مي تواند عارضه اي باشد در يك بيابان و نه خود بيابان.

در مقاله پيش رو، قصد داريم تا كاربري ها و قابليت هاي كويرهاي ايران را در شش دسته زير برشماريم

˜    بهره برداري از كوير به عنوان مرتع يا چراگاه براي توسعه دامداري و صنايع وابسته

˜    بهره برداري و استفاده دو چندان از آب و خاك شور مناطق كويري با مديريت صحيح

˜    بهره برداري و استفاده از زمين هاي كويري، خصوصا ماسه بادي هاي مناطق كويري در صنعت

˜    بهره برداري از منابع عظيم انرژي هاي نو (پاك) و تجديد پذير و تمام نشدني مناطق كويري(باد و آفتاب)

˜    بهره برداري از كوير براي جلب توريست و گردشگر

˜    بهره برداري از گياهان روئيده شده در مناطق كويري

بهره برداري از كوير به عنوان مرتع يا چراگاه براي توسعه دامداري و صنايع وابسته

در مناطق كويري گياهاني چون گز، ني، خارشتري، شور سياه، شورسفيد، اسفناج وحشي(اتريپلكس) و برخي ديگر از گياهان مقاوم به شوري و قليايي مي رويند. و طبق تحقيقات انجام شده،‌ ارزش غذايي گياهان روئيده شده در مناطق كويري 15-10 برابر بيشتر از گياهان روئيده شده در سايه مي باشد. و ما مي توانيم با پخش سيلاب و كاشت گياهان مرتعي، يعني افزودن بر گياهان موجود و همين طور رعايت تعادل دام و مرتع و اقدامات ديگر، مراتع كويري را تقويت كرده و بر ظرفيت آنها بيفزاييم و با توجه به اينكه مراتع كويري بهترين چراگاه براي حيواناتي نظير بز و شتر مي باشد. ما مي توانيم از اين راه دامداري و صنايع پيراموني آن (فراورده هاي دامي، پوست، پشم، لبنيات، قالي بافي، گليم بافي و غيره) را توسعه داده و باعث اشتغال و بالا بردن درآمد دامداران و ساكنان كوير و حواشي آن گرديم.

بهره برداري و استفاده از گياهان روئيده شده در مناطق كويري

˜    اكثر گياهان روئيده شده در كوير در صنايع عطر و ادكلن، نقاشي، نساجي و دارو سازي كاربرد دارند. كه از آن جمله مي توان به گياهاني همچون

˜    استفاده از ني براي ساختن حصير و ديگر وسايل مشابه و در بيان كلي استفاده از گياهان روئيده شده در مناطق كويري به منظور تهيه صنايع دستي و عرضه آن به گردشگران و بازار هدف

˜    استفاده از كاكل ني براي تهيه جارو

˜    استفاده از محصول ني معروف به كركرك در تهيه سيمان

˜    استفاده از اشنيان براي تهيه چوبك (ماده شوينده با ارزش و سالم به وي‍ه براي تميز نگه داشتن لباس و بهترين جايگزين براي شوينده هاي زيانبخش شيميايي)

˜    استفاده از خاكستر اشنيان براي بدست آوردن ماده قليايي قابل مصرف در صنايع فرش و فرش بافي (جايگزين ماده شيميايي سود سوز آور)

˜    استفاده از برگ خارشتري براي تهيه ترنجبين

˜    استفاده از چوب درختچه گز در صنايع نئوپان

˜    استفاده از انگبين گزهاي داراي عصاره شيرين در تهيه شيريني گز

˜    استفاده از گياهي بنام استبرق كه مي توان از آن ابريشم بسيار ظريف و با كيفيت تهيه كرد

بهره گيري از كوير براي جلب توريست و گردشگر

˜    استفاده از گياهان كويري در جلب توريست؛ كويرهاي فاقد گياه در فصل تابستان و پاييز بس ديدني و زيبا هستند. اما كويرهاي گياهدار در فصل بهار چيز ديگري هستند. در فصل بهار، پهنه اي از كوير پوشيده از ني با گل هاي بنفش و كاكل هاي زرد رنگ، بوته هاي زيباي خارشتري، شورسياه و شور سفيد و ديگر گياهان، قاليچه اي از طرح و رنگ را به رخ مي كشند. و اين همه زيبايي توامان است با آواز و پرواز پرندگان و چراي حيواناتي نظير شتر، آهو، جبير و خرگوش كه هر گردشگري را مدهوش خود مي كند و اين است كويري زنده و پويا و مايه فخر و مباهات.

˜    كويرهاي فاقد گياه نيز بدليل داشتن قشرها و لايه هاي نمكي به اشكال و رنگ هاي مختلف مي توانند براي گردشگران جذاب و تماشايي باشند. بخصوص اشكال زيباي تپه هاي ماسه اي هنگام طلوع و غروب آفتاب، كه نشانگر شكوه و عظمت كوير و آفريدگار بي همتاي آن مي باشند

˜    از ديگر جاذبه هاي توريستي كويرهاي ايران، آفتاب داغ و سوزان آن مي باشد. كه مي توان به نوعي خاص از اين آفتاب براي جلب توريست استفاده كرد. مثلا مي توان از ماسه ها و سنگ هاي داغ كوير ( اغلب دماي ماسه ها از دو برابر دماي هواي محل تجاوز مي كند) جهت پختن تخم مرغ يا كباب كردن برخي از حيوانات و خزندگان و همين طور جوش آوردن آب كتري براي تهيه چاي استفاده كرد. كه اينها مي توانند جاذبه هاي بسيار زيبا و به ياد ماندني از كويرهاي ايران براي توريست هاي باشد كه در كشورهايشان كوير و بيابان و اين چنين آفتاب داغي ندارند.

˜     طبق آمار هاي موجود در كشورمان بالغ بر  هكتار تپه هاي ماسه اي داريم كه از اين تپه هاي ماسه اي مي توان با انجام مسابقات موتور سوار ي و اتومبيل راني (رالي كوير) و همين طور مسابقات اسكي بر روي شن به جذب گردشگر در كوير كمك كرد.

تعريف و توصيف ژئومورفولوژي (زمين ريخت شناسي )

دخالت اقليم در پيدايش ناهمواري از برخورد بين کره سنگي و کره هوا نتيجه مي شود. نحوه دخالت اقليم چه در زمينه هوازدگي و چه در ارتباط با تاثير مکانيکي فرايندهاي شکل زائي، در سطح خشکي ها بسيار متغيير مي باشد. دخالت مستقيم اقليم در پيدايش ناهمواري ها در مناطقي که فعاليت هاي کنترل نشده انسان باعث رخنمون يافتن فراوان سنگ ها مي شود و يا در مناطقي که بر اثر کم آبي يا سرماي شديد غالبا عاري از پوشش گياهي مي باشد، سازندهاي سطحي کم ضخامت وغالبا پراکنده که از لحاظ خاکشناسي تحول کافي نيافته اند ظاهر مي شود.

ژئومورفولوژي اقليمي ناهمواريها را در ارتباط با آب و هوا بررسي مي کند و دنباله ژئومورفولوژي ديناميکي است، زيرا ژئومورفولوژي ديناميکي تضاد عملکرد پديده هاي را در سطح زمين مطالعه مي کند که بين عوامل و فرايند هاي فرسايش حاصل شده اند. به عبارت ديگر ويژگي هاي ساخت يک ناهمواري از طريق عوامل مختلف يک سيستم شکل زائي تجزيه و تحليل مي شود. ژئومورفولوژي اقليمي به نحوي چهره ظاهري ناهمواري را بررسي مي کند در حالي که ژئومورفولوژي ساختماني استخوان بندي ناهمواري را در ارتباط بااهميت نسبي و نظم و ترتيب توده هاي از سنگ را مطالعه مي نمايد که در برابر فرسايش مقاومت هاي متفاوتي دارند.

در اين بحث بعد از تجزيه وتحليل ارتباط ناهمواري با اقليم، جغرافياي اين ناهمواريها در محدوده هاي بزرگ اقليمي در سطح دنيا مطالعه خواهدشد. اين مطالعات به ما امکان مي دهد تا ارتباط کامل اين پديده را با محيط هاي کنوني زيست اقليمي ارزيابي کنيم.

ژئومورفولوژي يکي از شاخه هاي جغرافياي طبيعي و از پايه هاي اساسي علوم جغرافيا است که با ايجاد پل و گذرگاهي با ساير رشته هاي علوم طبيعي و زمين پيوند خورده است. ژئومورفولوژي ترکيبي از سه واژه ژئو به معناي زمين، مورف به معناي شکل، لوژي به معناي شناسايي مي باشد. به نظر مي رسد علم اشکال زمين که معادل فارسيآن است از عنوان پيکر زمين شناسي که قبلاً به کار مي رفت و ريخت شناسي که در حال حاضر براي ترجمه به فارسي اين کلمه انتخاب شده است، مناسب تر است. ظاهراً آنچه از کلمه ترکيبي ژئومورفولوژي استنباط مي گردد، توصيف شکل هندسي ناهمواريهاي پوسته زمين است و اين بحث توپوگرافي را در نظر مي گيرد که خود شاخه اي از ژئومورفولوژي است.

خلاصه کلام، در قلمرو دانش ژئومورفولوژي، علاوه بر اينکه به توصيف صحيح،کامل و ژنتيک اشکال ناهمواريها توجه خواهيم داشت، در منشاء و کيفيت و عوامل بيشماري که در تغيير اشکال و يا در شکل گيري نوين پوسته زمين موثرند، به تفسير و تبيين خواهيم نشست. منظور از تحليل واژه ژئومورفولوژي تنها تعريف ين علم نبوده بلکه مهم آشنايي بامفهوم، روش و متدلوژي اين دانش است که هر پژوهشگر علوم زمين بايد بر آنها حاطه کامل داشته باشد.

مطالعه تاريخچه پيدايش و تحول علم ژئومورفولوژي،نشانگر اين واقعيت است که از نيمه قرن بيستم به اين طرف، توجه به ارتباط پديده هاي درون موضوعي ژئومورفولوژي و نيز رابطه آن با پديده هاي ساير علوم طبيعي و زمين وعوامل انساني سبب شد که ژئومورفولوژي با جهش خاصي در راه توسعه و پيشترفت حرکت کند و با ايجاد مناسباتي بين پديده هاي مورفولوژي و داده هاي انساني بر جنبه کاربردي آندر برنامه ريزي ها و عمران هاي ناحيه اي تاکيد شود.

حال لازم است ژئومورفولوژي با رشته هاي ديگري مانند اقليم شناسي، زمين شناسي، گياه شناسي، اکولوژي، خاکشناسي، هيدروژئولوژي در ارتباط باشد تا بتواند تمام مسائل در يک اکوسيستم را در نظر گرفته و با هماهنگي با ساير رشته هاي علمي در طرح هاي جامع زمين شناسي، مرتع داري،آبخيزداري، بيابان زدايي، جنگل داري، محيط زيست و به طور کلي آمايش سرزمين نقش خودرا ايفا کند.

اميد آنکه مطالب مورد بررسي در اين مجموعه مورد استفاده دانشجويان و کارشناسان علوم زمين و جغرافيا وساير علاقه مندان قرار بگيرد.

چندي پيش مطلبي را به نقل از هانز يني (خاكشناس ) خواندم كه برايم جالب بود بدين مضمون :

" شرم آور است که قادر نیستیم بر روی اینکه خاک چیست توافق کنیم. در این مورد خاک شناسان تنها نیستند. زیست شناسان در تعریف حیات و فیلسوفان در تعریف فلسفه نیز چنین می باشند."

و من در اين مطلب پيش رو قصد دارم كه لااقل به دكتر يني بگويم كه آن سه گروهي كه شما فرموديد تنها ي تنها نيستند و متخصصين علوم بيابان هم هنوز به يك تعريف درست و كاملي از بيابان نرسيده اند، و شايد بتوان گفت كه هر كسي مي تواند بيابان را تعريف كند. و حضرت مولانا براي خودش و دلش گفته است كه :

هر كسي از ظن خود شد يار من  * ** * * از درون خود نجست اسرار من

در كل من قصد ندارم كه بگويم ايا ارايه اين همه تعريف جور و واجور از بيابان درست است يا غلط. و فقط مي خواهم بگويم كه بيابان را هر چه كه تعريف و تعبير مي كنيم به نظر من بايد با اين جمله شروع شود كه :

بيابان، سرزميني است با قابليت هاي فراوان ........

و اما تعريف هاي كه از بيابان شده است !

از ديدگاه اقليم شناسان بيابان به سرزميني گفته مي شود كه متوسط باران سالانه آن كمتر از 50 ميليمتر است و امكان دارد در طول يك سال يا سالها در آن بارندگي صورت نگيرد، و بارش چندين سال آن ظرف چند روز يا حتي چند ساعت ببارد. و ممكن است ميزان تبخير و تعرق مطلق سالانه آن به حدود صد برابر مقدار بارش سالانه برسد.

تعريف بيابان از ديدگاه ژئومورفولوگها ؛ بيابان سرزميني است كه از نظر پوشش گياهي فقير و در آن فرسايش آبي و بادي شديد باشد.

تعريف بيابان از ديدگاه اكولوژيست ها ؛ بيابان سرزميني است كه در آن فعاليت و توليدات موجودات زنده (انسان، حيوان و گياه) كم است

در تعريف ديگر ؛ بيابان به يك منطقه وسيع ،‌كه از نظر پوشش گياهي بسيار فقير و مساحت هاي وسيعي از آن به كلي فاقد گياه باشد اطلاق مي گردد.

در يك تعريف ساده ؛ به خشك ترين نقطه يا نواحي بر روي زمين بيابان مي گويند.

و همين طور مي توان گفت كه بيابان يك سرزمين وسيع است با خشك ترين اقليم در سطح كره زمين.

در لايحه جامع منابع طبيعي و آبخيزداري كه توسط هيئت دولت ارايه شده است بيابان اين گونه تعريف شده است. بيابان عبارت است از مناطق داراي اقاليم فراخشك و خشك،كه ميزان بارندگي متوسط سالانه آن كمتر از 150 ميليمتر و درصد پوشش گياهي چند ساله آن در حالت طبيعي كمتر از 5 درصد است

و اما طبق تعريف هاي عمومي بيابان منطقه اي است كه از نظر زمين شناسي و اقليمي شرايط نامناسب براي زندگي جانوران و گياهان را دارد (ناطقي 1379)

در این پست شما می توانید برخی دیگر از تصاویر کمبود عنصر غذایی آهن در گیاهان، گلها و درختان میوه را که توسط وبلاگ خاک های ایران اماده شده است را مشاهده کنید برای دیدن تصاویر بر روی لینک زیر کلیک کنید

مشاهده بیست عکس جدید از کمبود عنصر آهن

در این قسمت شما می توانید کمبود عنصر غذایی آهن را  درختانی همچون :

هلو - انار - چنار- آلوچه - انگور - گندم - خربزه و چند گیاه دیگر مشاهده کنید.

برای مشاهده تصاویر کمبود آهن کلیک کنید

با سلام، خدمت خوانندگان و بازدیدکنندگان وبلاگ خاک های ایران عرضه می داریم که بدون هیچ منتی، با کوشش فراوان و ساعت ها جستجو، تصاویری از کمبود تمامی عناصر غذایی از طرف وبلاگ خاکهای ایران تهیه شده است که سعی داریم در هر ماه دو سری از تصاویر (هر سری 20 عدد تصویر) را برای شما عرضه کنیم که پنجم و بیستم هر ماه شما می توانید این تصاویر را مشاهده کنید.

با توجه به شایع بودن کمبود آهن در خاکهای کشور، ما از کمبود عنصر آهن در گیاهان و درختان میوه شروع می کنیم.

برای مطالعه مقاله ای جامع و کامل با عنوان نقش و جایگاه عنصر آهن در انسان و حیوان و گیاه کلیک کنید

مطالب پيش رو كاري است مشرك از وبلاگ خاك هاي ايران و وبلاگ مرجع کامل كتابهاي خاكشناسي

البته باتوجه به اين كه مطالب موجود توسط اين جانب نگاشته شده است. صحت و ايرادات وارد بر مطالب اين جزوات برعهده اين جانب بوده و بنده پاسخگوي سوالات احتمالي شما دوستان هستم.